Odważny wiedeński lekarz, mycie rąk i początek antyseptyki

Wiedeń zasłużył się w wielu dziedzinach naszej kulturze i nauce. Żyło tu i tworzyło sporo wybitnych osób. Były wśród nich także postacie wyprzedzające swój czas, czasem walczące z niewiedzą, kołtuństwem i pychą wielkich czy świata nauki.

 

Wiedeński lekarz i początek antyseptyki

 

Jedną z takich postaci wielkich i tragicznych, wyprzedzających swoją epokę, odważnych i bezkompromisowych był lekarz, położnik, badacz, urodzony na Węgrzech, wykształcony i pracujący w Wiedniu Ignaz Semmelweis.
Pracował w wiedeńskiej klinice położniczej w latach 40 XIX wieku.
Oddziały położnicze nie były w tym czasie miejscami o dobrej sławie. Śmiertelność na nich dochodziła do 30% a w wiedeńskich do 15%. Prawda była taka, że kobieta wtedy miała większą szansę przeżyć ostre zapalenie płuc niż połóg i poród, gdy rodziła na jednym z oddziałów szpitalnych.
Przyczyny wysokiej śmiertelności kobiet i noworodków będących pod fachową opieką panów medyków a nie zwykłych położnych, tłumaczono na wiele sposobów i były one ich zdaniem, zawsze zewnętrze albo z winy słabego ciała i zdrowia rodzących pacjentek.

W połowie lat czterdziestych XIX wieku w wiedeńskim szpitalu dla położnic zaczął pracę Ignaz Semmelweis.
Nie podobała mu się wysoka umieralność kobiet na gorączkę połogową i szukał jej przyczyny.
W 1847 roku zmarł przyjaciel Ignaza, także lekarz, patolog i anatom Jakob Kolletschka.
Przyczyną śmierci było zakażenie krwi do jakiego doszło podczas sekcji zwłok, którą prowadził.
Skaleczył go jeden z asystentów. Semmelweis zauważył, że jego przyjaciel umierał z podobnymi objawami i w podobny sposób jak kobiety z oddziału, na którym pracował.
Skojarzył fakty.

Lekarze i studenci kliniki badający położne, często przychodzili na oddział tuż po przeprowadzanych przez nich sekcjach zwłok. Ręce myto wtedy po pracy nie w jej tracie. Sekcja zwłok czy badanie ginekologiczne, operacja to tylko była część tej pracy. Ręce się brudziły więc nie było potrzeby ich dokładnie czyścić.
Wystarczało wytarcie w szmatę lub kitel, którego zadaniem była ochrona ubrania lekarza przed krwią i wydzielinami a nie pacjentki.

Ignaz zaczął dezynfekować ręce przed badaniem i wymagał tego od innych lekarzy oraz studentów badających kobiety.
Śmiertelność na oddziale spadła do 2 % !

 

Mycie rąk ratuje życie

 

Prosta czynność jak zdezynfekowanie rąk ratowała życie matek i dzieci.
Niestety, grono wielkich medyków ówczesnej Europy poczuło się urażone odkryciem. W ich mniemaniu winnymi śmierci pacjentów mogli być wszyscy i wszystko ale nie niechlujstwo i brak higieny wykształconych medyków.
Niewielka grupa lekarzy potraktowała Semmelweisa poważnie i wcieliła w życie jego zalecenia.
Wpływowa większość walczyła z nim bez pardonu.
Ignaz nie poddawał się chociaż dyskredytowano go na każdym kroku. Czasem puszczały mu nerwy i nazywał wprost swoich oponentów, wielkich medyków, „mordercami matek”.

Podobno miał załamanie nerwowe i trafił ostatniego lipca 1865 roku do podwiedeńskiego szpitala psychiatrycznego. Według ówczesnej oficjalnej wersji miał umrzeć na skutek zakażenia trupim jadem, do którego doszło podczas sekcji zwłok, którą prowadził.
Zmarł 13 sierpnia 1865 roku.
Dwa lata po jego śmierci brytyjski chirurg Joseph Lister zalecił stosowanie dezynfekcji rąk przy operacjach i został uznany za ojca antyseptyki.
Kilkanaście lat po jego śmierci Louis Pasteur wyjaśnił dlaczego personel medyczny zakażał pacjentki – winne były drobnoustroje.

Po prawie stu latach przeprowadzono ekshumację i zbadano to co zostało z doczesnych szczątków Ignaza Semmelweisa. Okazało się, że ma połamane kości, strzaskane ręce, pogruchotane żebra ale i ślady przebytej posocznicy, które miała być owocem ostatniej przeprowadzanej przez niego sekcji.

 

Semmelweis reflex

 

W świecie naukowym funkcjonuje termin „Semmelweis reflex” – to odrzucenie nowych odkryć, dowodów bez sprawdzenia, bez zapoznania się z nimi, tylko dlatego, że zaprzeczają przyjętym „prawdom”, podważają paradygmat.
W Wiedniu zaś w 18 dzielnicy funkcjonuje ogromna klinika Semmelweis Frauen-Klinik i to jest chyba najlepszy sposób oddania hołdu odkrywcy zasadności mycia rąk przez lekarzy, zresztą nie tylko położników i ginekologów.

Medycyna jak każda nauka rozwija się dziwnymi torami a postęp hamuje często ludzka pycha.

Beata